Grote grazers als levend gereedschap

Als je door Nationaal Park Duinen van Texel wandelt, is de kans groot dat je ze tegenkomt. Stoere Schotse hooglanders, Exmoorpony's, Piemontese en Galloway runderen, maar ook Texelse en heideschapen en wat geiten. Staatsbosbeheer zet grote grazers in om de begroeiing in toom te houden.

'We gebruiken ze als levend gereedschap', vertelt boswachter Erik van der Spek. 'Als we niks zouden doen, veranderen de duinen langzaamaan in bos. Op de meeste plekken kan de zee de duinen al eeuwenlang niet meer opbouwen en afbreken, omdat we die als zeewering gebruiken. Maar de duinen werden in het verleden wel volop benut door de Texelaars. Ze weidden er bijvoorbeeld vee, spitten konijnennesten uit en staken zoden en heide af. Zo konden bijzondere planten en dieren overleven in open duin, duingraslanden en duinheide.'

PARELMOERVLINDERS

Duinviooltjes hebben bijvoorbeeld een bodem met weinig begroeiing nodig. De rupsen van de drie soorten parelmoervlinders in de Texelse duinen leven weer van deze viooltjes. Er ontstonden verschillende duingemeenschappen, combinaties van planten- en diersoorten. Staatsbosbeheer laat nu runderen, paarden en schapen vrij rondlopen in grote delen van het duingebied, waardoor het effect op de plantengroei heel gevarieerd is en er ruimte is voor veel verschillende soorten. In De Geul en de Bollekamer lopen Schotse hooglanders en Exmoorpony's. Ook in de Ploegelanden grazen hooglanders. De Muy is het
domein van Galloways en schapen van het Texelse ras. In de duinen ten noorden van De Koog, bij de Korverskooi en Akiab, lopen Piemontese runderen.

VOORS EN TEGENS

'Er is nu een pilot met heideschapen en wat geiten op de Zanddijk bij De Slufter', vertelt Van der Spek. Staatsbosbeheer is ook bezig met voorbereidingen voor grazers in het nieuwe gebied de Hanenplas, bij De Slufter. Welke dat worden, is nog niet bekend. 'Ze hebben allemaal hun eigen voors en tegens', zegt de boswachter. 'Koeien, schapen, paarden en geiten hebben elk een eigen graasgedrag. Ook kunnen er verschillen zijn tussen rassen van dezelfde diersoort. Daarom worden paarden en runderen soms gecombineerd. Het zijn altijd rassen die zonder bijgevoerd te worden op schrale grond hun kostje bij elkaar kunnen scharrelen.'

HOORNS

Een van de redenen om de hooglanders indertijd naar Texel te halen, was dat ze er met hun grote hoorns indrukwekkender uitzien dan de Gallowaykoeien, waar mensen veel te makkelijk naartoe gingen. Piemontese runderen kunnen soms niet worden ingezet omdat ze te zwaar zijn voor bepaalde typen terrein. Bovendien staan ze in de winter op stal, juist in de periode dat begrazing nodig is om struiken en bomen te bestrijden.

MEGAKLUS

Regelmatig kijkt Staatsbosbeheer of het beheer moet worden bijgesteld. Met behulp van vegetatiekartering wordt momenteel onderzocht welke veranderingen optreden. Dat is een gigantische klus, die wel tot begin 2019 duurt. Eerst worden luchtfoto's gemaakt. Dan moet per gebied worden gekeken welke soorten in welke samenstelling voorkomen om het vegetatietype te bepalen. De resultaten worden vergeleken met die van een aantal jaren geleden, zodat je kunt zien of het beheer het juiste eect heeft. Ook wordt in kaart gebracht hoe het met bepaalde soorten gaat, zoals groenknolorchis en duinviooltje. De plantengroei is een van de factoren die bepalen welke dieren van het beheer proteren. Daarnaast wordt vanwege het landelijke Programma Aanpak Stikstof onderzocht welke maatregelen genomen moeten worden in het duingebied om de natuur bestendiger te maken tegen een overbelasting van stikstof. Moet het noordelijk deel van De Slufter, waar vroeger schapen liepen, opnieuw begraasd worden? En zo ja, welke grazers moeten er komen? Antwoorden op deze vragen worden in de loop van dit jaar verwacht.