Boswachter Dick over rupje-nooit-genoeg
Wie kent ze niet, de in het voorjaar totaal kaal gevreten duindoornstruiken met ‘rupsennestjes’? En in deze spinsels talrijke behaarde rupsen met twee oranje stippen op het achterlijf: de bastaardsatijnvlinder. Boswachter Dick Schermer van Staatsbosbeheer wijdt een heel blog aan deze wonderschone nachtvlinder, over de lusten en de lasten.
In de zomer legt het vrouwtje een eipakketje op de waardplant en dat is meestal de duindoorn. Dit kan ook wel de meidoorn, sleedoorn of eik zijn. Het vrouwtje bedekt de eitjes vaak met haren uit het oranje achterlijf. De eitjes komen al in de nazomer uit en de rupsjes maken een opvallend spinselnestje in de struiken. In dit nestje brengen zij de winter door; beschut tegen wind, regen, vogelvraat en vrieskou. Strenge vorst kunnen ze overleven doordat zij antivries in de lijfjes aanmaken.
Rupsje nooit genoeg
Op het moment dat in het voorjaar de blaadjes ontluiken komen de kleine rupsjes tevoorschijn en beginnen te eten. Tijdens koude dagen en ’s nachts trekken zij zich terug in het spinsel. Leuk is ook om te zien hoe de rupsen zich gezamenlijk aan de zonzijde op het spinsel opwarmen na een koude nacht. De rups – bij aanvang een diertje van enkele millimeters – groeit uit tot een harig beestje van circa twee tot drie centimeter.
In mei zwermen ze uit en eten alle duindoorns in de buurt kaal. Tijdens deze trektocht kunnen ze ook op plekken terecht komen waar niets te halen valt zoals op het strand op handdoeken van badgasten. Na het zwermen verpoppen de rupsen; meestal in de buurt van de voedselplant. Na de verpopping lopen de blaadjes weer uit en worden de spinsels oud en vies. In de nazomer is van het vraatfeest dan ook weinig meer te zien.
Irritante haren
Dit voorjaar zijn alarmerende berichten in de pers verschenen over allergische verschijnselen die de brandharen van de bastaardsatijnvlinders kunnen oproepen bij mensen. Deze rupsen worden vaak met de beruchte eikenprocessierups. Ga het contact met de rups van de bastaardsatijnvlinder uit de weg. Vermijd dat rupsen op kleding en badlakens komen en draag bedekkende kleding in de duinen. Het medische personeel van huisartsenpost Zandkoog – het medische centrum op Texel – gaf aan dat er in het voorjaar circa 8 tot 10 mensen op Texel met allergische klachten langsgekomen zijn. De klachten concentreren zich vooral in de periode dat de rupsen op trektocht gaan.
Spinselhaarden komen vooral voor rond de Slufter (met name langs de Krimweg) en bij de vuurtoren. Er zijn ook gebieden waar de bastaardsatijnvlinder ontbreekt. Leuk is om tijdens de Slufterexcursie van Staatsbosbeheer eerst de kaalgevreten duindoornstruiken te zien op de Palenbol (een geïsoleerd duin in de vlakte) om dan de onaangetaste planten nabij het vogelwachtershuisje te zien.
Bekend is dat op Kogerstrand vroeger in de winter de spinselnesten werden weggeknipt om de recreanten van dienst te zijn. In het begin van de jaren ’60 organiseerde de Koger gemeenschap tijdens een plaagjaar een kniptocht door de duinen om zoveel mogelijk spinsels weg te knippen.
Maar nu is het de tijd om te genieten van deze speciale nachtvlinders!